Szefowa KE Ursula von der Leyen zapowiedziała, że jest gotowa na większą elastyczność przy szacowaniu deficytu, by państwa zyskały możliwość finansowania obronności z własnych budżetów. Premier Donald Tusk ogłosił, że wśród przywódców „znalazły zrozumienie” promowane przez niego projekty.

Szefowie państw i rządów „dwudziestki siódemki” spotkali się w poniedziałek na nieformalnym spotkaniu w Brukseli, by szukać pieniędzy na finansowanie obronności.

Sprawę skomentował w Polskim Radiu RDC wiceminister obrony narodowej Paweł Zalewski.

Posłuchaj całej rozmowy | Paweł Zalewski – wiceminister obrony narodowej

- Myślę, że czeka Polskę, polskie społeczeństwo, przede wszystkim polskich polityków, bo to jest ich odpowiedzialność, nasza odpowiedzialność ważna dyskusja, w jaki sposób wydawać środki, na co wydawać środki, co jest najważniejsze. No a wiadomo, że bezpieczeństwo jest na początku. Ono jest na dole tej tablicy potrzeb ludzkich, bo jak nie ma bezpieczeństwa, to wszystkie inne potrzeby nie mogą być zrealizowane - mówił.

Przewodnicząca Komisji Europejskiej podkreślała, że UE musi podnieść swoje wydatki z obecnego średniego poziomu 1,5 proc. PKB. Przyznała, że w wielu państwach członkowskich przez wiele lat inwestycje były niedostateczne. - Oznacza to więcej wydatków z kasy publicznej, ale też jestem gotowa poszukiwać całego pakietu rozwiązań elastycznych, także w ramach paktu stabilności i wzrostu, by zwielokrotnić znacząco nakłady na obronność - powiedziała. Chodzi o reguły fiskalne, które nakładają na kraje członkowskie obowiązek utrzymywania deficytu w budżecie poniżej 3 proc. PKB.

Szefowa KE wskazała przy tym, że drugim filarem finansowania jest współpraca z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI), jeżeli chodzi o elastyczność przyznawania kredytów. Trzecim - według niej może być kapitał prywatny.

Konieczność finansowania obrony powietrznej

Premier Donald Tusk, który wziął udział wraz z przywódcami UE w konferencji po szczycie w związku z polską prezydencją, podkreślał, że „zrozumienie u wszystkich rozmówców” znalazła konieczność finansowania polsko-greckiej inicjatywy dotyczącej obrony powietrznej Europy, a także działania Polski na rzecz ochrony wschodniej granicy UE pod hasłem „Tarcza Wschód”.

Jak podkreślił, istnieje „gigantyczna” przestrzeń wspólna dotycząca obrony i zdolności obronnych, a także produkcyjnych w UE. Dodał, że do takich zadań będzie należała też ochrona Bałtyku i Morza Północnego.

Tusk przyznał, że na szczycie doszło do różnicy zdań pomiędzy Polską a Francją co do wspólnego finansowania Programu dla Europejskiego Przemysłu Obronnego (EDIP). Chodzi o model współpracy w przemyśle obronnym, nad którym trwają obecnie prace w UE, w tym o jego najbardziej sporną kwestię, czyli możliwość finansowania z unijnego budżetu produkcji komponentów z krajów spoza UE. Francja stoi na stanowisku, że z unijnej kasy powinien być finansowany wyłącznie sprzęt europejski. Z kolei Polska chce ograniczonej możliwości finansowania z unijnych pieniędzy wyrobów obronnych także z USA czy Wielkiej Brytanii.

Polski premier podkreślił, że „chociaż nie było zgody” co do wykorzystania formatu EDIP, to pod koniec spotkania prezydent Francji Emmanuel Macron powiedział: „Jakoś to rozwiążemy tak, żeby Polska była usatysfakcjonowana”. Tusk mówił też, że podejście kanclerza Niemiec Olafa Scholza „na chwilę obecną jest o wiele bardziej pozytywne" w kontekście promowanych przez Polskę projektów. Zastrzegł jednak, że chce być odpowiednio zrozumiany, bo "chodzi tutaj o kwestię też wyborów w Niemczech” (odbędą się 23 lutego).

Gospodarz szczytu, przewodniczący Rady Europejskiej Antonio Costa podkreślał, że nieformalny charakter spotkania w Brukseli służył „burzy mózgów” wśród przywódców. - Sypały się pomysły, by działać przez wspólne zamówienia publiczne, wspólne projekty, zharmonizowane normy techniczne, przez lepszą interoperacyjność, by niepotrzebnie się nie powielać, nie duplikować - mówił. Costa podkreślał, że przywódcy zgadzają się co do tego, że należy stworzyć większą przestrzeń fiskalną w budżetach narodowych na finansowanie obronności, by finansować wspólne projekty na poziomie UE i zmobilizować kapitał prywatny.

- Myślę, że przyświeca nam też poczucie, że musimy działać w trybie pilnym - to jest już nie jest kwestia „czy”, to jest kwestia, „jak” to osiągnąć - podkreślał Costa. Jak dodał, obronność będzie zapewne istotną pozycją w nowym budżecie UE po 2028 r. , ale Wspólnota - jak zaznaczył - nie może tyle czekać.

Przywódcy zapowiedzieli też poświęcony obronności szczyt UE-Wielka Brytania, który ma odbyć się w tym państwie w maju. Natomiast do finansowania projektów obronnych mają powrócić we własnym gronie na formalnym szczycie w czerwcu.

Na szczycie przywódcy mieli również możliwość omówienia kwestii potencjalnych ceł na europejskie towary, które zapowiedział prezydent USA Donald Trump. Von der Leyen powtórzyła, że „jeżeli uderzeni zostaniemy niesprawiedliwymi cłami, odpowiemy z całą stanowczością”.

Czytaj też: Szczyt UE. Polskie projekty obronne uznane za kluczowe