Wiadomości
Posłuchaj z regionu
Opis odcinka
Bona Sforza d’Aragona urodziła się 2 lutego 1494 roku we włoskim mieście Vigevano, a zmarła w wyniku otrucia 19 listopada 1557 w Bari. Zostając drugą żoną króla Polski i wielkiego księcia litewskiego, Zygmunta I (pierwszą była Barbara Zapolya), miała prawo do tytułów królowej Polski i wielkiej księżnej litewskie, księżnej Rusi, Prus, Mazowsza itd., a ze względu na swe pochodzenie i dziedzictwo rodu Sforzów była też księżną Bari i Rosano, spadkobierczynią pretensji do Królestwa Jerozolimy od 1524.
Pochodziła z możnego włoskiego rodu książąt Mediolanu – Sforzów. Była córką Giana Galeazza Sforzy i Izabeli Aragońskiej. Mimo, iż jej ojcu należała się władza w Księstwie Mediolanu, został on odsunięty przez Ludovica il Moro, który sprawował władzę w imieniu młodego księcia aż do jego śmierci w 1494. Pozbawiona władzy, Izabela wraz z córkami przeniosła się do Bari, nie rezygnując wszakże ze swoich praw politycznych, pozycji społecznej oraz posiadłości. Rozumiejąc, czym jest polityka dynastyczna w ówczesnej Europie, robiła wszystko, aby pozostałą przy życiu córkę, czyli Bonę wydać za mąż za władcę znaczącego państwa. I choć Habsburgowie przez całe życie dla Bony byli wrogami, to jednak ich polityka i zabiegi ułatwiły jej matce wydanie Bony (ślub w 1518 roku) za króla polsko-litewsko-ruskiego państwa, na tamte czasy silnego, choć położonego daleko od słonecznej Italii.
Bona, wbrew polskiej tradycji (poza kilkoma wyjątkami) silnie włączyła się do polityki, zdając sobie sprawę, że głos ma szlachta oraz jej małżonek. Małżonek często spolegliwy (a niekiedy nad wyraz pozytywnie uparty), a szlachta łasa na godności, posiadłości i pieniądze, przeto udało się Włoszce stworzyć własną grupę stronników (Kmita, Gamrat, Krzycki), którzy wiernie pomagali jej w kwestiach polityki wewnętrznej i zagranicznej oraz w zagospodarowywaniu tych ziem Polski, które stanowiły niewykorzystane bogactwo lub były nadmiernie eksploatowane przez szlachtę, nie przynosząc dochodów Skarbowi Państwa.
Kulminacją polityki Bony – wobec utraty synka Olbrachta zaraz po jego urodzeniu – było wyniesienie młodocianego i młodego Zygmunta Augusta na tron litewski, a potem polski. Konflikt z synem, dotyczący jej polityki, ale i związany z małżeństwem z Barbarą Radziwiłłówną, spowodował wycofanie się królowej i wyjazd do rodzinnego Bari.
Poza znanymi zasługami na rzecz propagowania żywienia roślinnego (tzw. włoszczyzna), Bona – mając tzw. oprawę polskich królowych, a potem wdowią po mężu, zmarłym w 1547 roku – walnie przyczyniła się rozwoju gospodarczego regionów puszczańskich (np. Kurpie) oraz mazowieckich grodów – zamków, w których osadzała swoich ludzi, sama je też wizytując, gdy na osiem lat przed śmiercią osiadła w Warszawie. Do tych zamków należą m.in. i głównie: Czersk, Ciechanów i Liw.
Konferencja naukowa, zorganizowana w Liwie z okazji przypadających w tym roku 530. urodzin Bony, poza luźno opowiadanych anegdot i opowieści i tzw. czarnej legendzie Bony, ukazała przede wszystkim twarde fakty historyczne, mówiące m.in. o związkach historii Polski i miast włoskich (Vigevano i Bari) poprzez osobę Bony, jak też o śladach (zbadanych i tych czekających na głębszą analizę naukową) Bony na obszarze krańca dawnego Podlasia i wschodnich rubieży dawnego księstwa mazowieckiego.
W programie o jubileuszu Bony, jej postrzeganiu i związkach włosko-polskich mówili: Andrea Ceffa, burmistrz Vigevano, Krzysztof Zanussi, wybitny reżyser, planujący onegdaj produkcje filmową, związaną z postacią Bony oraz Eliza Czapska, dyrektor Muzeum Zbrojowni w Liwie.
Kategorie:
OGÓLNY OPIS PODCASTU
Sekrety Mazowsza
Historia, tradycje, wydarzenia kulturalne, rozmowy o sztuce, o ludziach - różnorodna panorama regionu mazowieckiego.
Odcinki podcastu (717)
-
Liga Kobiet Polskich
O historii i działalności bieżącej Ligi Kobiet Polskich, w programie mówiła przewodnicząca Zarządu tej organizacji, Aldona Michalak.
-
21.11.2024
-
21 min 13 s
-
-
XI Międzynarodowy Festiwal Piosenki Anna German
O XI edycji Międzynarodowego Festiwalu Piosenki Anna German mówili: Aldona Michalak, pomysłodawczyni i dyrektor Festiwalu oraz jego uczestnik i laureat, Denis Sotnikov, reprezentujący Uzbekistan.
-
20.11.2024
-
22 min 38 s
-
-
Dzieje RSP w Morszkowie, cz. 3; spojrzenie socjologiczne
O historii Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Morszkowie (pow. sokołowski), w kontekście socjologicznym, opisanej w najnowszej książce "Ziemia niechciana, ziemia nieobiecana" w programie mówił prof. dr hab. Antoni Kamiński, socjolog.
-
19.11.2024
-
23 min 25 s
-
-
Dzieje RSP w Morszkowie, cz. 2
O historii Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Morszkowie (pow. sokołowski), opisanej w najnowszej książce "Ziemia niechciana, ziemia nieobiecana" w programie opowiadała Magdalena Stasiuk, autorka ww. książki.
-
18.11.2024
-
17 min 41 s
-
-
Dzieje RSP w Morszkowie, cz. 1
O historii Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Morszkowie (pow. sokołowski), opisanej w najnowszej książce "Ziemia niechciana, ziemia nieobiecana" w programie opowiadała Magdalena Stasiuk, autorka ww. książki.
-
15.11.2024
-
19 min 49 s
-
-
W stronę Włoch - IV Festiwal Stawisko - miejsce symbiozy kultur
O IV Festiwalu "Stawisko - miejsce symbiozy sztuki i kultur. W stronę Włoch", który odbędzie się w dniach 17 listopada - 1 grudnia br., w programie mówiła Agata Charuba-Chadryś z Muzeum Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku.
-
14.11.2024
-
17 min 56 s
-
-
XVIII Przegląd Filmów Etnograficznych
Filmy polskie i zagraniczne. Twórcy uznani, jak też debiutanci. Współczesność i spojrzenie wstecz, czyli etnografia w filmie, pogrupowana na kilka bloków. Życie emigrantów, tradycyjne obrzędy ludowe różnych narodów i grup etnicznych, wpływ wierzeń na los człowieka i wiele innych ciekawych wątków. W tym szeptuchy - film o niesamowitym zjawisku, jakim jest działalność szeptuch na Podlasiu. Wszystko to w ramach XVIII Przeglądu Filmów Etnograficznych, który od 15 do 17 listopada odbędzie się w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, o czym w programie mówi jedna z organizatorek z projektu "Oczy i obiektywy", Zuzanna Michałek.
-
13.11.2024
-
22 min 32 s
-
-
Fotografie Macieja Piekarskiego w AAN
Negatywy oraz fotografie wywołane, wykonane przez red. Macieja Piekarskiego (1932-1999), historyka sztuki, publicysty, varsavianisty i dziennikarza telewizyjnego, trafiły do zbiorów Archiwum Akt Nowych. Uroczystość odbyła się w 92. rocznicę urodzin autora zdjęć. Obrazy fotograficzne przedstawiają głównie Warszawę z okresu powojennego, na których widoczne są zniszczenia wojenne stolicy i odradzające się życie miasta. Swoją wymową zdjęcia te nawiązują m.in. do wystawy „Warszawa oskarża”, która była prezentowana w 1945 roku w Muzeum Narodowym (za czasów dyrektora prof. S. Lorentza), którego pracownikiem był przez 17 lat Maciej Piekarski.
Niektóre z fotografii były wykorzystywane w publikacjach, inne znajdowały się tylko w prywatnym archiwum ich autora. Zbiór ten do Archiwum Akt Nowych przekazała jego córka, Małgorzata Karolina Piekarska, historyk sztuki (kierownik Działu Zbiorów w Muzeum Niepodległości), pisarka i dziennikarka. Jej intencją jest nie tylko profesjonalne przechowanie unikalnych zdjęć, ale również udostępnienie ich szerszej publiczności, stąd też uzgodnienie z Archiwum, iż będą one umieszczone w formie elektronicznej na stronie internetowej. Część zdjęć Macieja Piekarskiego już jest dostępna na stronie projektu AAN „Zraniona Stolica” (kliknij).
O Ojcu, o fotografiach przekazanych do AAN oraz o znaczeniu archiwalnych pamiątek rodzinnych, w programie mówiła Małgorzata Karolina Piekarska, ofiarodawczyni zbioru red. Macieja Piekarskiego.
-
12.11.2024
-
23 min 14 s
-
-
Pacowie. Lilie w Ogrodzie Historii; wystawa historyczna w Wilnie
W wileńskim Zamku Książąt Litewskich otwarta została wystawa historyczna, opowiadająca o dziejach rodu Paców h. Gozdawa. Na ekspozycję składa się ok. 300 eksponatów, głównie ze zbiorów litewskich, ale również polskich i ukraińskich. Mimo burzliwej historii Rzeczypospolitej Obojga Narodów, pamiątek, związanych z tą rodziną jest sporo i doskonale one ukazują znaczenie społeczno-polityczne oraz kulturalne rodu. Możemy poznać Paców pod kątem ludzkich historii poszczególnych, najważniejszych postaci, ale również kształtowania się potęgi całej rodziny (w liniach starszej i młodszej), jej znaczenia w dziejach Rzeczypospolitej, a głównie na Litwie. Poza wznoszeniem się Paców w hierarchii społecznej, historia opisuje ich zasługi w dziedzinie gospodarki oraz - co dla autorów ekspozycji ważne - mecenatu artystycznego. Śladów działalności w obszarze mecenatu możemy szukać głównie na Litwie, ale również na terenie całej dawnej I Rzeczypospolitej, jak i w samej Warszawie oraz w Kozienicach w województwie mazowieckim. O wystawie "Pacowie. Lilie w Ogrodzie Historii", która w Wilnie będzie czynna do 26 stycznia 2025 roku, w programie mówiła prof. dr hab. Anna Sylwia Czyż, jej autorka i biografka możnego rodu Paców.
-
05.11.2024
-
20 min 53 s
-
-
O Muzeum Sztuki Nowoczesnej jeszcze raz
O Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, w tzw. dniu prasowym, poza Joanną Mytkowską, dyrektorką placówki (która także po niej oprowadza) i Rafałem Trzaskowskim, prezydentem Warszawy, o nowej instytucji kultury w stolicy oraz o jej siedzibie, mówią przypadkowo napotkani widzowie - pierwsi goście Muzeum.
-
04.11.2024
-
21 min 39 s
-
PODCASTY