Wiadomości
Posłuchaj z regionu
Opis odcinka
NAD CZARNĄ
Miasto i gmina Wołomin posiada cztery miejsca, stanowiące niegdyś centra majątków ziemskich. Najważniejsze, bo będące u zarania dziejów miasta, to obszar dworu rodziny Woyciechowskich (a wcześniej innych rodów). Pozostało kilka drzew, które okrywały niegdyś drewniany dwór, a obecnie znajdują się tam budynki Urzędu Miasta, Starostwa Powiatowego oraz Sądu Rejonowego. Po drugiej stronie torów, przy ul. Gdyńskiej (po sąsiedzku nieomal z Powiatową Strażą Pożarną) istniał dwór Granzowów, właścicieli Wołominka czy inaczej „Sławka”. Tu także, poza nielicznymi drzewami, nie ma śladu po tym domu. Pozostał natomiast, choć mocno zniszczony dwór Korolkiewiczów, a od 1922 roku Kirn-Słaboszewiczów w Nowej Wsi (ob. ul. I. Łukasiewicza).
Wydaje się więc, że to, co widzimy na obrzeżach Wołomina, nad samą rzeką Czarną jest, choć podzielonym na cztery części, najlepiej zachowanym zespołem dworsko-parkowym w obecnych granicach miasta. Poza Nową Wsią, tych trzech majątków nie znajdziemy w zestawieniu dóbr ziemiańskich województwa warszawskiego, autorstwa profesorskiej spółki T. Epszteina i Sł. Górzyńskiego, gdyż miały one poniżej 50 ha powierzchni, były więc już od dawna tzw. resztówkami majątkowymi. Niemniej, pamięć po siedzibach ziemiańskich jakaś przetrwała.
Zespół dworsko-parkowy w Czarnej powstał w drugiej połowie XVIII wieku. Parterowy, drewniany dwór wystawiony został dla Tomasza de Tyllego, podstolego warszawskiego, a następnie należał do jego syna (z małżeństwa z Julią z Buczyńskich), Tomasza Kaliksta. W 1824 roku tenże sprzedał czarną Agnieszce z Mäyerów, żonie Franciszka Walentego Lalewicza (1790-1866), pułkownika wojsk polskich, stryjecznego dziadka wybitnego petersbursko-warszawskiego architekta, Mariana Lalewicza, ale już w 1841 roku Lalewiczowie dobra te zbywają.
Po różnych perypetiach, sprzedażach, spadkach, liczący już tylko 18 ha majątek, w 1930 roku kupił Antoni Hipolit Leżański (1874-1936), syn Dionizego i Emilii z Sykulskich, mąż Heleny Józefy z Wasilewskich, cukiernik, producent m.in. „wykwintnych” sucharków, posiadający zakład przy ul. Marszałkowskiej 83, w prestiżowym miejscu.
Antoni Leżański miał pod swoją prawną opieką chorą osobę, Zofię Krasowską, od której dzierżawił kamienicę przy ul. Wspólnej 56, uzyskując z niej dochód, a wcześniej zaś pod zastaw tej nieruchomości wziął kredyt w Towarzystwie Kredytowym Miasta Warszawy (6 tys. dol.). I właśnie w ten sposób nabył majątek Czarna w powiecie radzymińskim. Na bieżąco, jak donosiła prasa, pani Krasowska mieszkała we dworze Leżańskich w Czarnej [„Dzień Bydgoski”, nr 262, dn. 17.11.1934, Bydgoszcz, s. 6].
Poza polami uprawnymi, w Czarnej rosły doskonałe jabłonie i inne owoce, zaś wszelkie płody rolne, które rodziły się w tym majątku, były wykorzystywane w cukierni, dzięki czemu słynęła ona z produktów o naturalnym pochodzeniu wiejskim. Leżańscy znali się świetnie z rodziną Bliklów, a jednym ze popularnych powszechnie klientów cukierni bywał Leopold Tyrmand.
Po ojcu Antonim, zakład cukierniczy i podwołomiński majątek objął syn, Antoni Marian Walery (1910-1989), wraz z żoną Krystyną z Ostrowskich (1920-2011). Co ciekawe, na pierwszej podmurówce grobowca na Starych Powązkach, w 1989 roku powstał nowy nagrobek, wykonany przez Kazimierza Sadowskiego, kamieniarza z Kobyłki.
Okres okupacji rodzina Leżańskich spędziła w Warszawie, a dom z parkiem w Czarnej dzierżawiły siostry zakonne Urszulanki Szare z Pniew w Wielkopolsce, które prowadziły w nim ochronkę dla dzieci. Pracowała w tej ochronce m.in. s. Urszula (w życiu świeckim Julia Niezgodzińska). Gdy nadszedł front, została ona ranna, zmarła w szpitalu w Mińsku Mazowieckim i na tamtejszym cmentarzu została pochowana. Prawdopodobnie wtedy też Urszulanki Szare opuściły dwór Leżańskich w Czarnej.
Po II wojnie światowej, ok. 1950 roku władza ludowa odebrała rodzinie cukiernię, zaś ze względu na to, iż majątek w Czarnej nie przekraczał 50 ha ziemi, pozostał on w rękach Leżańskich. Utrzymanie zabytkowego, XVIII-wiecznego dworu przekraczało możliwości właścicieli, wobec czego – mimo dbałości i zamieszkiwania w nim w okresie wakacji – dwór niszczał, a Krystyna Leżańska walczyła z urzędem konserwatorskim o zgodę na zmianę poszycia dachowego z gontowego na słomiane, co było po prostu tańsze. To z tego powodu prawdopodobnie w opisie obiektu w katalogu zabytków znane badaczki, Izabela Galicka i Hanna Sygietyńska, zapisały „dach gontowo-słomiany”.
Około 1970 roku rozpoczął się okres podziału założenia dworsko-parkowego na cztery, funkcjonujące do dziś części. Pierwszą z rozpadającym się dworem i parkiem, nabyli państwo Stefanostwo Olechowie z Warszawy (obecnie w rękach ich spadkobierców), dwie kolejne kupiły inne osoby, a jedna znajduje się w rękach właścicieli po mieczu, czyli p. Tomasza Leżańskiego.
Co ciekawe i bardzo ważne, na każdej z tych posesji – z uratowanym skrawkiem dworskiego parku – stoją domy, które nie stały się dominantami ani „intruzami” w krajobrazie tych nieruchomości. Jak mówią właściciele: to duża sprawa, że sąsiadujemy z ludźmi, którzy jednakowo rozumieją wartość historyczną, zabytkową i przyrodniczą tego urokliwego miejsca.
Pierwotny dwór modrzewiowy w czarnej (przy ul. Gościniec) był parterowy, na planie prostokąta, z gankiem od frontu o czterech kolumnach toskańskich, na murowanym cokole, zwieńczonym trójkątnym drewnianym szczytem z dwoma okulusami. Dach mansardowy pokryty gontem i słomą, o którą tak walczyła powojenna właścicielka.
Fragmenty pierwotnego dworu zachowały się, jak też neogotycki spichlerz z połowy XIX wieku, w którym zaraz po zakupie obiektu, mieszkali państwo Olechowie.
Na to wszystko z góry spogląda kapliczka typu słupowego, z barokową drewnianą rzeźbą św. Rocha z XVIII wieku, pięknie odnowiona, widoczna z drogi.
Obecny właściciel tej pierwszej, głównej posesji, będący inżynierem architektem, w ramach pracy magisterskiej, zaprojektował nowy dwór w Czarnej. Na starym miejscu, bez burzenia tego, co zostało, zbudował dwór, przystający do współczesnych potrzeb, ale z zachowaniem zasad oraz klimatu, które wiążą się ze zjawiskiem historycznym i kulturowym, jakim jest polski dwór.
Podobnie na końcu założenia dworsko-parkowego, u rodziny Leżańskich stoi też dwór, nowy – modrzewiowy, z całych kawałków drewna. Jego atmosfera, poprzez bryłę, a wewnątrz dzięki amfiladzie pomieszczeń oraz zachowanym rodzinnym meblom, przypomina ten pierwotny, zbudowany dla de Tyllego dom.
O dziejach i współczesności założenia dworsko-parkowego de Tyllich, a na koniec Leżańskich, w programie mówili właściciele dwóch części podzielonego dziś zespołu: pp. Tomasz Leżański i Tomasz Pękalski.
Kategorie:
OGÓLNY OPIS PODCASTU
Sekrety Mazowsza
Historia, tradycje, wydarzenia kulturalne, rozmowy o sztuce, o ludziach - różnorodna panorama regionu mazowieckiego.
Odcinki podcastu (701)
-
Jubileusz 150-lecia - z historii pensji Jadwigi Sikorskiej
O historii Jadwigi Sikorskiej, jako założycielki szkoły dla dziewcząt, której kontynuatorem jest X Liceum OGólnokształcące im. Królowej Jadwigi, w programie mówiły: Ewa Burzyk, dyrektor placówki oraz Reneta Franczak, historyk z tejże szkoły.
-
18.10.2024
-
26 min 15 s
-
-
Jubileusz 150-lecia L.O. im. Królowej Jadwigi w Warszawie
W piątek 18 i w sobotę 19 października odbyły się uroczystości 150-lecia Liceum Ogólnokształcącego im. Królowej Jadwigi, o czym w programie mówią pp. Ewa Burzyk, dyrektor placówki oraz Renata Franczak, historyk.
-
17.10.2024
-
21 min 37 s
-
-
Spacery po Powązkach i Cmentarzu Wojskowym
O najbliższych spacerach po Starych Powązkach oraz Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w programie mówił Arkadiusz Żołnierczyk, przewodnik po Warszawie i miłośnik dziejów stolicy.
-
16.10.2024
-
23 min 41 s
-
-
Renowacja siedziby Muzeum C. Norwida rozpoczęta!
W Dębinkach (gm. Zabrodzie, pow. wyszkowski) rozpoczęła się długo oczekiwana renowacja dworu Ksawerego Dybowskiego - siedziby Muzeum in. Cypriana Norwida. Ciekawostką i niesamowitym zrządzeniem losu jest fakt, iż kierujący renowacją dworu, konserwator malarstwa i architektury, wykładowca Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, właściciel firmy Monument Service, Marcin Kozarzewski jest potomkiem brata Cypriana Norwida, wychowanym w tradycji norwidowskiej i poetyckiej. Jak doszło do tego zbiegu okoliczności oraz o renowacji dworu w Dębinkach, w programie mówią: Marcin Kozarzewski i Jecenty Matysiak, dyrektor Muzeum im. Cypriana Norwida w Dębinkach.
-
15.10.2024
-
25 min 20 s
-
-
Twórczość i korzenie artystyczne Janiny M. Wierusz-Kowalskiej
Janina Maria Wierusz-Kowalska jest artystką malarką, związaną tradycjami rodzinnymi z Alfredem Wierusz-Kowalskim, ale również w jej najbliższej rodzinie - przodkowie parali się sztuką, wobec tego wybór Jej drogi artystycznej wynika po części z korzeni rodzinnych. Obecnie artystka maluje przeważnie obrazy, przedstawiające figury geometryczne, najczęściej koła. Przypomina, że koło jest figurą geometryczną znaną od starożytności, a wartością określającą wiele w naturze i życiu człowieka, jest liczba Pi. I m.in. te przemyślenia, związane z naukami ścisłymi, jak też Kosmosem, są inspiracją w Jej kompozycjach malarskich. Rozmowa z Janiną Wierusz-Kowalską przeprowadzona została podczas II Zjazdu Wierusz-Kowalskich w Suwałkach, stąd też w audycji twórczość malarki komentuje Eliza Ptaszyńska, kustosz Muzeum Okręgowego w Suwałkach.
-
14.10.2024
-
18 min 21 s
-
-
Dzieje Góry Kalwarii. 350 lat miasta
O książce Dzieje Góry Kalwarii. 350 lat miasta, red. K. Rytko, Czersk 2022, wydanej przez Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział w Czersku, a współfinansowanej przez gminę Góra Kalwaria i powiat piaseczyński, w programie mówił autor publikacji, dr Piotr Rytko, prezes Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w Czersku.
-
11.10.2024
-
24 min 41 s
-
-
Śladami dziejów Żydów w Piasecznie
W Piasecznie, przy pl. Zgody, została zainstalowana rzeźba pt. „Spotkanie”, autorstwa Norberta Delmana. Zrobiona na zamówienie Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E. Ringelbluma była częścią obchodów 82. rocznicy likwidacji getta w Warszawie. W warstwie artystycznej, ale i ideowej, nawiązuje ona do muranowskich gruzów, a w Warszawie była prezentowana przy ul. Dzielnej 5, gdzie mieściła się siedziba rabina Kalonimusa Kalmana Szapiry, który znany jest też powszechnie jako cadyk z Piaseczna. Stąd też, ww. wspomniana rzeźba znalazła się w Piasecznie i wokół niej dn. 19 października organizowane jest spotkanie (rozpoczynające się spacerem do miejsc, związanych z historią Żydów), poświęcone pamięci piaseczyńskich Żydów. Wędrówkę poprowadzi Beata Frankowska, edukatorka i opowiadaczka historii, a w programie o tym wydarzeniu mówi jego współinicjator, Piotr Prawucki, historyk – regionalista.
-
09.10.2024
-
19 min 43 s
-
-
Mazowiecki Projekt Żywej Historii
W siedzibie Mazowieckiego Samorządowego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie odbyła się konferencja, rozpoczynająca Mazowiecki Projekt Żywej Historii. Jest to cykl działań edukacyjnych (z udziałem wybitnych specjalistów oraz przedstawicieli grup rekonstrukcyjnych oraz popularyzatorów nauki), mających na celu wsparcie nauczycieli w ich pracy podczas nauczania historii regionalnej w województwie mazowieckim. Kadra nauczycielska - poza wizytami studyjnymi popularyzatorów, instruktorów itp. - otrzyma szereg materiałów pomocniczych, które pozwolą im przygotowywać indywidualne projekty nauczania dziejów Mazowsza w szkołach, zgodne z programami szkolnymi, ale podane w sposób atrakcyjny dla uczniów. Chodzi m.in. o to, aby wiedzę przekazywać za pomocą np. gier, materiałów multimedialnych, wycieczek, spotkań, a nade wszystko działań, powodujących samodzielne dochodzenie przez uczniów do faktów historycznych. Projekt jest dofinansowany przez samorząd województwa mazowieckiego przy wsparciu merytorycznym Muzeum Mazowieckiego w Płocku. O Mazowieckim Projekcie Żywej Historii w programie mówi Daniel Sukniewicz, jego pomysłodawca, autor i współrealizator.
-
08.10.2024
-
25 min 41 s
-
-
Warszawskie Święto Chleba
Już po raz dwudziesty pierwszy Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi, przy swojej siedzibie przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie organizuje Warszawskie Święto Chleba. Obrzędy dożynkowe, przyśpiewki, tańce ludowe, a nade wszystko opowieści o symbolice chleba i pracy rolników - tego wszystkiego będzie można posłuchać, a posmakować specjałów pań z Kół Gospodyń Wiejskich z różnych stron kraju. Na imprezę zaprasza, ale też mówi o bieżącej sytuacji i jesiennej ofercie placówki, Elżbieta Osińska-Kassa, dyrektor Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie.
-
04.10.2024
-
26 min 34 s
-
-
Lech Strojecki - wojenne wspomnienia
80 lat po wybuchu i upadku Powstania Warszawskiego 1944 roku, Igor Strojecki, genealog, pasjonat historii miasta, zdecydował się opowiedzieć o wojennych losach swego ojca, Lecha Strojeckiego, lekarza. Okres okupacji, powstanie 1944 roku, Armia Ludowa, obóz w Pruszkowie i początkowe miesiące powojenne na podkrakowskiej wsi - to zaledwie wycinek dziejów pamiętnikarza. Na razie część z tych wspomnień została przepisana, ale być może właśnie ta najważniejsza. Bo dotyczy wojennego czasu, w tym wspólnego - co było szczególnie niebezpieczne - mieszkania z osobami pochodzenia żydowskiego. Za tę odważną postawę Lech Strojecki został uhonorowany tytułem i medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Historię swego ojca, w programie opowiedział Igor Strojecki.
-
03.10.2024
-
23 min 05 s
-
PODCASTY
Inne z tej kategorii
-
490 odcinków
-
Kobiecy wieczór
1950 odcinkówKobiecy wieczór RDC to czas na ważne, pogłębione rozmowy o poszukiwaniu wartości, o relacjach ze sobą i światem. To pełne ciepła spotkania w obszarze psychologii, socjologii, zdrowia i szeroko pojętej kultury.
-
Poranek RDC
10653 odcinkiPrzy kawie rozmawiamy i słuchamy o świecie, Mazowszu i Warszawie.
-
Polak potrafi
1481 odcinkówCezary Polak zaprasza do audycji ludzi, którzy mieli odwagę działać inaczej