Do rejestru został wpisany historyczny zespół budowlany Osiedla Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej Zatrasie na Żoliborzu wzniesiony w latach 1960-1972 wg proj. arch. Jacka J. Nowickiego z zespołem, obejmującego 42 obiekty. Granicę wpisu określa przebieg ulic: Broniewskiego, Elbląskiej, Przasnyskiej, Krasińskiego.

Konserwator wyjaśnił, że historyczny zespół budowlany Osiedla WSM Zatrasie stanowi przykład kompleksowo zaprojektowanego późnomodernistycznego osiedla mieszkaniowego o jednorodnej pod względem kompozycyjnym zabudowie, tworzącego powiązaną przestrzennie grupę budynków.

„Osiedle należy do grupy zabytków powojennych, które odrzucając stosowaną dekadę wcześniej stylistykę socrealistyczną na rzecz modernistycznego minimalizmu i przemyślanej funkcjonalnej formy oraz łącząc tradycje przedwojenne z potrzebami współczesnego odbiorcy, stało się ważnym osiągnięciem architektonicznym w skali Warszawy” — dodał.

Konserwator podkreślił, że obiekty wznoszone w latach 60. i 70. XX w. stanowią przedmiot zainteresowania konserwatorskiego. Do rejestru zabytków wpisane zostały m.in. w 2019 roku budynek dawnej Węgierskiej Ekspozytury Handlowej wzniesiony w 1972 r. i Dworzec Centralny w Warszawie wzniesiony w latach 1972-1974.

Ochroną obejmowane są także powojenne osiedla mieszkaniowe (m.in. Praga I, Praga II, Muranów).

Kamień węgielny pod budowę osiedla położono w 1962 r. Prace rozpoczęto od północnowschodniego narożnika, w kolejnych etapach obejmując część południową i zachodnią. Pierwsze trzy kolonie zrealizowano zgodnie z założeniami projektowymi, w technologii wielkoblokowej (mury z gazobetonu).

Po 1964 r. wprowadzono zmiany polegające m.in. na podwyższeniu zabudowy mieszkaniowej i zastosowaniu technologii wielkopłytowej. Po 1965 r. projekt dostosowywano do narzuconej przez Ministerstwo Budownictwa tzw. unifikacji warszawskiej UW2. Budowę osiedla zakończono w 1972 r., prace realizowały Społeczne Przedsiębiorstwo Budowlane, a następnie Przedsiębiorstwo Budownictwa Uprzemysłowionego z Jelonek.

Na terenie osiedla wzniesiono łącznie 37 budynków mieszkalnych oraz szkołę, przedszkole publiczne, dom pracy twórczej, pawilony usługowo-handlowe oraz transformatory i garaże. Odstąpiono od budowy kina oraz domu społecznego.

Pomimo wprowadzanych w czasie budowy zmian, bloki na terenie osiedla otrzymały jednorodne opracowanie: elewacje otynkowano i pomalowano na kolor biały, z detalem w kolorze szarym, żółtym i czerwonym, w zależności od numeru kolonii. Prace nad aranżacją zieleni ukończono w 1974 r. Na obszarze osiedla znajdowały się aleja spacerowa, ogród osiedlowy i teren o charakterze rekreacyjnym (boiska sportowe, place zabaw). 

Czytaj też: „Nośnik wartości historycznych”. Dom Sendlerowej w Otwocku wpisany do rejestru zabytków