Dzisiaj rozpocznie się trzecie w ciągu ponad 20 lat konklawe. Weźmie w nim udział rekordowa liczba 133 elektorów.

Pracom będzie przewodniczyć dotychczasowy sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej kardynał Pietro Parolin jako najstarszy pod względem nominacji kardynał-biskup uprawniony do udziału w wyborze papieża.

Biskupa Rzymu wybiorą pochodzący z 71 krajów kardynałowie, którzy nie ukończyli 80 lat. Około 80 proc. z nich to nominaci papieża Franciszka.

Jedno z najbardziej spektakularnych wydarzeń

Wybór duchowego zwierzchnika 1,4 miliarda katolików to jedno z najbardziej spektakularnych wydarzeń we współczesnym świecie. Z Watykanu relacjonuje je kilka tysięcy specjalnych wysłanników.

Poza aspektem duchowym ciekawość budzi sceneria miejsca wyboru, czyli Kaplica Sykstyńska, a także przywołujący wielowiekową tradycję rytuał: od uroczystej procesji w Watykanie po sugestywny obrzęd zamknięcia drzwi, za którymi pozostają odcięci od świata elektorzy.

Jedyny w swoim rodzaju jest też sposób, w jaki będą komunikować się ze światem zewnętrznym: przy pomocy dymu, unoszącego się z komina na dachu Kaplicy Sykstyńskiej.

Emocje wywołuje również bezwzględny wymóg dochowania sekretu przez elektorów i nieprzewidywalność konklawe, w tym fakt, że nigdy nie wiadomo, kiedy się skończy.

W ciągu minionych ponad 100 lat żadne konklawe nie trwało dłużej niż pięć dni.

Ostatecznie to, kto pojawia się na balkonie bazyliki Świętego Piotra jako nowy papież, jest najczęściej zaskoczeniem.

Technologie a konklawe

Konklawe, choć organizowane zgodnie z widowiskowym, starym rytuałem, odbywa się też przy wykorzystaniu najnowszej technologii. Wkracza ona do kaplicy z freskami Michała Anioła i sąsiednich pomieszczeń w chwili, gdy przeprowadzana jest skrupulatna kontrola po to, by sprawdzić, czy nie ma tam żadnych urządzeń podsłuchowych, aparatów rejestrujących dźwięk i obraz. Wokół kaplicy działać będą wojskowe zagłuszarki, blokujące funkcjonowanie wszelkiego takiego sprzętu.

Kamery towarzyszą inauguracji wyboru papieża, czyli procesji i obrzędowi złożenia przez elektorów przysięgi na dochowanie tajemnicy. Transmisja kończy się wraz z zamknięciem drzwi Kaplicy Sykstyńskiej na klucz (łac. cum clavis). Termin ten stosowany jest od końca XIII wieku. To wtedy również papież Grzegorz X zdecydował, że prawo wyboru papieża mają jedynie kardynałowie.

Pierwsze konklawe w Kaplicy Sykstyńskiej odbyło się w 1492 roku. W jego szóstym dniu wybrany został papież Aleksander VI.

Jak wygląda wybór papieża?

W chwili rozpoczęcia czynności związanych z wyborem wszyscy elektorzy muszą zamieszkać w Domu Świętej Marty. W tym roku ze względu na ich rekordową liczbę dodatkowe pokoje wygospodarowano także w sąsiednim budynku, połączonym łącznikiem.

Zgodnie z przepisami Konstytucji Apostolskiej "Universi dominici gregis" Jana Pawła II z 1996 roku pomieszczenia Domu Świętej Marty, a także w sposób szczególny Kaplica Sykstyńska i miejsca odbywających się celebracji liturgicznych, muszą być niedostępne dla osób nieupoważnionych.

Cały obszar Państwa Watykańskiego oraz działalność wszystkich znajdujących się tam urzędów ma być tak zarządzana, aby zagwarantować tajność i swobodny przebieg konklawe.

Kardynałowie mają zakaz prowadzenia wszelkiej korespondencji i kontaktów telefonicznych oraz innych, czyli internetowych z osobami z zewnątrz. Wyjątek stanowią sytuacje losowe i pilna konieczność, która zostaje uznana przez specjalne grono kardynałów na czele z kamerlingiem, zarządzającym Kościołem w czasie wakatu.

Na terenie Watykanu zostanie wyłączony sygnał telefonii komórkowej.

Przysięgi kardynalskie 

O godz. 10 w środę kardynałowie zgromadzą się w bazylice Świętego Piotra na mszy Pro eligendo Papa, czyli w intencji wyboru papieża. Przewodniczyć jej będzie 91-letni dziekan Kolegium Kardynalskiego kardynał Giovanni Battista Re.

Następnie o godz. 16.30 rozpocznie się ceremonia wejścia na konklawe. Elektorzy wraz z osobami uczestniczącymi w pierwszej części inauguracji przejdą z Kaplicy Paulińskiej do Kaplicy Sykstyńskiej w procesji, której towarzyszyć będzie pieśń "Veni Creator", wzywająca pomocy Ducha Świętego.

Elektorzy złożą przysięgę, przyrzekając dochować tajemnicy wyboru i skrupulatnie przestrzegać wszystkich przepisów. Są w niej też następujące słowa: "Równocześnie przyrzekamy, zobowiązujemy się i przysięgamy, że jeśli ktokolwiek z nas, z Boskiego postanowienia, zostanie wybrany na Biskupa Rzymskiego, dołoży starań, by wiernie wypełniać posługę Pasterza Kościoła powszechnego i nie ustanie w wysiłku zapewnienia i bronienia wytrwale praw duchowych i doczesnych oraz wolności Stolicy Świętej".

Jest również w przysiędze zobowiązanie, "aby nie dawać żadnego poparcia ani nie sprzyjać jakiemukolwiek oddziaływaniu, sprzeciwianiu lub jakiejkolwiek innej formie interwencji, przez które władze świeckie jakiegokolwiek porządku i stopnia lub jakakolwiek grupa osób czy jednostki chciałyby ingerować w wybór Biskupa Rzymskiego".

Potem każdy kardynał złoży przysięgę, kładąc dłoń na Ewangelii.

Gdy uczynią to wszyscy kardynałowie, Mistrz Papieskich Ceremonii Liturgicznych arcybiskup Diego Ravelli wyda polecenie "extra omnes", sygnalizujące, że w Kaplicy Sykstyńskiej pozostają jedynie elektorzy, a inne osoby muszą ją opuścić. Miejsce wyboru papieża zostaje wtedy zamknięte.

W Kaplicy zostanie jeszcze mistrz ceremonii i wcześniej wybrany duchowny, który wygłosi rozważanie na temat czekającego elektorów zadania oraz konieczności działania dla dobra Kościoła powszechnego. Będzie nim były kaznodzieja Domu Papieskiego, 90-letni kardynał Raniero Cantalamessa, którego kazań słuchali Jan Paweł II, Benedykt XVI i Franciszek.

Po wygłoszeniu rozważań włoski kardynał opuści kaplicę z mistrzem ceremonii. Gdy większość kardynałów oceni wtedy, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby rozpocząć czynność wyboru, może się ona rozpocząć. Pierwszego dnia, w środę późnym popołudniem, odbędzie się tylko jedno głosowanie. Do wyboru potrzebna jest większość dwóch trzecich głosów; przy 133 elektorach jest to liczba 89.

Czego nie mogą robić elektorzy w trakcie konklawe?

Kardynałowie pozostają w zamknięciu aż do czasu wyboru papieża, z przerwami na posiłki i nocleg w Domu Świętej Marty.

W czasie konklawe elektorzy nie mogą oglądać telewizji, słuchać radia, czytać gazet, korzystać z mediów internetowych.

Mogą poruszać się po Watykanie i spacerować po specjalnie zabezpieczonej części Ogrodów Watykańskich, ale nie mogą komunikować się w żaden sposób z osobami niezwiązanymi z wyborem papieża.

Kardynał kamerling wraz z trzema kardynałami asystentami czuwa przez cały czas, aby w żaden sposób nie został naruszony sekret wszystkiego, co odbywa się w Kaplicy Sykstyńskiej.

Dwa głosowania dziennie

Karty do głosowania mają być prostokątne. Na górze wydrukowane są słowa: "Eligo in Summum Pontificem" (wybieram na papieża). W dolnej połowie znajdzie się miejsce na wpisanie nazwiska elekta. Konstytucja Apostolska zaleca, by wpisywać je charakterem pisma możliwie nierozpoznawalnym, a kartę przed włożeniem do urny złożyć.

Począwszy od czwartku będą odbywać się dwa głosowania dziennie, rano i po południu.

Po głosowaniu, które nie przynosi rozstrzygnięcia, karty są palone. Piece są dwa: starszy, do palenia kart, i nowoczesny, do którego dodaje się substancje chemiczne, aby zabarwić dym unoszący się z komina na dachu Kaplicy Sykstyńskiej. Czarny dym oznacza brak wyboru.

Bicie dzwonów i biały dym

Gdy wybór zostanie dokonany, inne związki chemiczne dołożone do piecyka zabarwią dym na biało i w ten sposób tłumy zebrane na placu Świętego Piotra dowiedzą się, że jest nowy papież.

Białemu dymowi będzie towarzyszyć bicie w dzwony, aby rozwiać ewentualne wątpliwości dotyczące koloru dymu i zapobiec nieporozumieniom.

Po pewnym czasie od ukazania się białego dymu kardynał protodiakon pojawi się na balkonie bazyliki watykańskiej i oznajmi światu:"Annuntio vobis gaudium magnum – habemus papam" (ogłaszam wam wielką radość – mamy papieża) i ogłosi jego imię.

Następnie nowy papież pokaże się na balkonie i po raz pierwszy pozdrowi wiernych.

Obecnie często wyrażane są opinie, że rozpoczynające się w środę konklawe, podobnie jak poprzednie, nie powinno być długie, co oznacza, że potrwa kilka dni.

Kardynałowie z 71 krajów

Kardynałowie elektorzy reprezentują 71 krajów. Spośród 133 uczestników konklawe 52 pochodzi z Europy, 16 z Ameryki Północnej, czterech z Ameryki Środkowej, 17 z Ameryki Południowej, 23 z Azji, 17 z Afryki i czterech z Oceanii.

Z Polski będzie czterech kardynałów: Stanisław Ryłko, Kazimierz Nycz, Konrad Krajewski i Grzegorz Ryś.

Po raz pierwszy w historii udział w wyborze papieża wezmą kardynałowie z następujących 12 krajów: Haiti, Wysp Zielonego Przylądka, Republiki Środkowoafrykańskiej, Sudanu Południowego, Papui-Nowej Gwinei, Malezji, Timoru Wschodniego, Singapuru, Paragwaju, Szwecji, Luksemburga i Serbii.

Najmłodszym elektorem jest 45-letni greckokatolicki kardynał z Ukrainy Mykoła Byczok, pełniący posługę w Australii, a najstarszym - 79-letni Hiszpan Carlos Osoro Sierra. 79 lat ma również kardynał Stanisław Ryłko.

Weteranami wyboru papieża będą purpuraci mianowani przez Jana Pawła II, wśród nich Philippe Barbarin z Francji, Josip Bozanić z Chorwacji i Peter Turkson z Ghany. 22 kardynałów to nominaci Benedykta XVI, w tym Stanisław Ryłko i Kazimierz Nycz.

Czytaj też: Kiedy poznamy imię nowego papieża? „Najprawdopodobniej w czwartek”