23 kwietnia 2025 roku w budynku Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy przy ul. Koszykowej 26 odbyła się debata „Afropolacy/Polafrykanie: o nieoczywistych tożsamościach i ich implikacjach społecznych i językowych”. 

Tematy poruszane w rozmowie dotyczyły zarówno osobistych doświadczeń prelegentów związanych z poczuciem tożsamości, jak i zagadnień językowych, takich jak rasizm nieintencjonalny.

Jak zauważyła dr Margaret Ohia-Nowak, „badania pokazują, że to właśnie nieintencjonalny rasizm uderza najmocniej” – poprzez codzienne komentarze, spojrzenia i pytania, które podważają przynależność i zakładają „inność”.

Ważnym punktem odniesienia były publikacje prelegentek – „Jak biały człowiek. Opowieść o Polakach i innych” Oliwii Bosomtwe oraz „Antyczarny rasizm” dr Ohia-Nowak. Ta ostatnia w swojej wypowiedzi podkreśliła również, że Afropolacy są w Polsce „systemowo niewidoczni”. 

– Zawsze mam takie poczucie, że te rozmowy są niewyczerpane, a jednocześnie bardzo wyczerpujące, bo uświadamiają nie tylko mi, ale też widzę po innych osobach, jak wiele tematów jest jeszcze nieodkrytych i nieprzegadanych. Jestem z jednej strony bardzo poruszona, z drugiej trochę znużona tym, że ciągle musimy mówić o tym samym – mówiła.

Dr Emanuel Kalejaiye przywoływał ważne postacie afrykańskiego pochodzenia, które miały wpływ na historię Polski – Augusta Agbolę O’Browna, rzekomego uczestnika Powstania Warszawskiego, oraz Sama Sandiego, kameruńskiego uczestnika Powstania Wielkopolskiego.

– Każdy z nas mówił ze swojego punktu widzenia. Każdy z nas opowiadał, jak my, będąc w Polsce, widzimy tę inność – powiedział po debacie.

Katarzyna Sylla podzieliła się doświadczeniem bycia niebiałą Polką i poszukiwaniem własnej tożsamości poprzez poczucie bycia „inną”. Zwróciła również uwagę, że „sztuka może być aktywizmem” – przestrzenią, w której można opowiadać swoją historię i wyrażać siebie poza narzuconymi ramami.

– Moje doświadczenie negatywne nie jest tak bogate, jak innych osób, które znam. Wciąż ta ilość tego negatywu jest dla mnie znacząca, więc nie chciałabym, żeby ktoś, kogo lubię, przez coś takiego przechodził – podkreśliła.

Debatę zakończyły pytania i refleksje widzów, którzy dzielili się własnymi przemyśleniami i historiami. Wśród nich znalazł się też doktor Eugeniusz Rzewuski, afrykanista, były ambasador polski w Angoli i Tanzani, a zarazem inicjator cyklu spotkań afrykańskich. 

– To mój pomysł już sprzed ośmiu lat, żeby był takie debaty o Afryce na Koszykowej, co się udało. Cieszę się, że to tak długo trwa. Przychodzą kolejni koordynatorzy z ramienia Polskiego Towarzystwa Afrykanistycznego i to ciągnął bardzo udanie. To jest taka nasza misja – mówił.

– Bardzo fajnie, że takie spotkanie się udało. Bardzo dobrze było posłuchać osób wykształconych na tym poziomie, osób aktywistycznych. Bardzo się cieszę, że coś takiego istnieje. Mam nadzieję, że takich spotkań będzie jeszcze więcej – dodał obecny na debacie Bere Chmile.

Wydarzenie odbyło się w ramach cyklu „Afryka na Koszykowej” i zostało zorganizowane przez Polskie Towarzystwo Afrykanistyczne oraz Katedrę Języków i Kultur Afryki Uniwersytetu Warszawskiego.

Prelegentami byli: dr Margaret Ohia-Nowak – językoznawczyni, kulturoznawczyni i aktywistka, autorka wydanej w tym roku książki „Antyczarny rasizm. Język, dyskurs, komunikacja”; dr Emanuel Kalejaiye – ginekolog-położnik pochodzący z Nigerii, od 40 lat mieszkający w Polsce; oraz Katarzyna Sylla – muzyczka i studentka afrykanistyki na Uniwersytecie Warszawskim. W debacie uczestniczyła również Oliwia Bosomtwe – dziennikarka i autorka książki „Jak biały człowiek. Opowieść o Polakach i innych” z 2024 roku. Jej wypowiedzi na poruszane podczas rozmowy tematy były odtwarzane z nagrania.

Debatę poprowadziła dr hab. Renata Diaz-Szmidt.

Czytaj też: Beata Ścibakówna w RDC o pracy z Janem Englertem: nie sądzę, żeby ktokolwiek narzekał